Antep Fıstığı Ağacı

Antep fıstığı Milattan önce 6750’lere dayanan tarihiyle kuruyemiş denilince akla ilk gelen isimlerden biridir. Yüksek besin değeri ve muhteşem tadıyla sofraların vazgeçilmez bir parçası olan antep fıstığının en büyük üreticileri arasında ülkemiz de bulunmaktır. Gelin birlikte bu vitamin bombasının nasıl yetiştirildiğine bir göz atalım.

Tarihçesi

Ana vatanı Orta Doğu ve Orta Asya olan fıstığın bugün yetiştirilen formunun tarihi Tunç Çağına kadar uzanıyor olup, bugünkü Özbekistan sınırlarının içinde kalan bölgede ilk olarak ortaya çıktığı düşünülmektedir. Yaygın olarak İran ve Afganistan arasındaki bölgelerde yetiştirilen fıstığın Avrupa’ya Ortadoğu ve Suriye üzerinden yayıldığı tahmin edilmektedir.
Antep fıstığının günümüzde en büyük yetiştiricisi İran olup, bütün talebin neredeyse yarısını bu ülke karşılamaktadır. İran’ın hemen ardından gelen ülkelerse ABD ve Türkiye’dir. Yüksek sıcaklığa dayanıklı olan bu bitki ülkemizde özellikle Güneydoğu Anadolu’da ve tabii ki ismini aldığı Gaziantep’te yetiştirilmektedir.

Antep Fıstığı Ağacının Özellikleri

Gri renkli gövdeye ve dallara sahip olan antep fıstığı ağacı olgunlaştıkça bu renk daha da koyulaşır. Kökleri 8 metreye kadar genişleyebilen ve 3 metre derinliğe kadar inebilen bu ağacın yüksekliği ise 10 metreyi bulabilmektedir.  Antep fıstığı ağaçları dişi ve erkek ağaçlardan oluşur. Erkek ağaçları dişilerden ayırt etmek oldukça kolaydır çünkü daha yüksektirler ve gözdeleri daha kalındır. Sadece dişi ağaçların çiçekleri antep fıstığı meyvesine dönüşür. Erkek ağaçlar tozlanma için kullanılır. Antep fıstığının meyvesi, fındık gibi taneli bir şekilde değil tıpkı üzüm gibi salkım şeklinde yetişir.

Antep Fıstığı Nerelerde Yetişir

Özünde bir çöl bitkisi olan antep fıstığı ağacı kurak iklimleri ve tuzlu toprakları sevmektedir. . Sıcağı çok seven antep fıstığı, çöl iklimine dayanıklı olması sebebiyle yüksek ısı farklarına da gayet iyi direnç gösterebilir. Yaz aylarında meyvelerinin gelişip olgunlaşabilmesi yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyan antep fıstığı ağacı, kurak ve soğuk geçen kışlara da uyum gösterebilmektir. Ancak sıcaklığın -15 derecenin altına düşmemesi gerekmektedir. Antep fıstığının en büyük düşmanlarından biriyse nemdir. Antep fıstığı ağacı bir yıl çok, bir yıl az ürün veren türlerden biri olup, bir ağaçtan iki yılda bir 50 kg civarında ürün alınabilmektedir.

Antep Fıstığı Yetiştiriciliği

Antep fıstığı yetiştirmek için en uygun ortam bahçelerdir. Üzerine dikim yapılacak toprağın nispeten derin, süzek, kısmen kireçli olması tercih sebebidir. Tohumdan fıstık yetiştiriciliği yapmak zor ve zahmetli bir süreç olduğu için pek tercih edilmemektedir. Aşılama ve hazır aşılanmış fidanların dikilmesi verimlilik açısından çok daha iyi seçeneklerdir. Antep fıstığı üretimi yapmaya karar verdiyseniz göz önünde bulundurmanız gereken diğer bir etmen fidanların dikim tarihinden itibaren olgunlaşıp meyce vermeye başladığı zamana dek aradan geçen süredir. İdeal ortamda, iyi bir bakım yapılarak yetişrilen ağaçlar 7 ile 10 yıl arasında meyve vermeye başlarlar. Ev verimli çağları ise dikildikten 20 yıl sonrasıdır ve yaklaşık 100 yaşına kadar antep fıstığı ağaçları meyve vermeye devam etmektedir. Bu yüzden yetiştiricilik yapmaya başlamadan önce bunun uzun vadeli bir yatırım olduğunu aklınızda bulundurmanız gerekmektedir.

Antep Fıstığı Fidesi Nasıl Dikilir?

Antep fıstığında dikim sonbahar ve ilkbaharlarda yapılabilmektedir. Ancak kışların çok da sert yaşanmadığı bir bölgede yetiştiricilik yapılacaksa dikimin sonbahar da yapılması daha uygundur. Dikimi yapılacak bahçede toprak 40-50 cm genişliğinde ve 60-80 cm derinliğinde kazılmalıdır. Çukurun etrafındaki sert toprağın yumuşatılması da sağlıklı kök büyümesi için oldukça yararlıdır. 8 ile 10 dişi ağaca karşılık 1 erkek ağaç dikilmesi idealdir. Meyve tutumunun gerçekleşmesi için diktiğimiz erkek ağacın çiçeklerindeki polenlerin, dişi ağaçlara ulaşması gerekmektedir.

Dikim yapıldıktan sonra sırasıyla dikkat edilmesi gereken hususlarsa, sulama, gübreleme, tozlanma, budama ve zararlıların kontrolü ve son olarak hasattır. İyi bir verim almak istiyorsak mutlaka bu adımları titizlikle yerine getirmemiz gerekir.

Antep Fıstığı Ağacı Nasıl Sulanır?

Antep fıstığı ağacının en büyük düşmanı nemdir. Bu yüzden sulama yapılırken çok dikkatli olunmalıdır, ağaçların köklerine bir zarar vermekten kaçınılmalıdır.

Bu ağaç, çölde büyümeye uygun olduğundan içine çözünebilir tuz eklenmiş su çözeltileri ile yapılan sulamaların verimliliği arttırdığı düşünülmektedir.

Antep fıstığının yıllık su ihtiyacı 750-800 mm arasındadır ve sulama yapılırken yıllık yağış miktarının göz önüne alınması gerekmektedir.

Antep Fıstığı Ağacı Nasıl Gübrelenir?

Besin değeri oldukça yüksek olan antep fıstığından verim almak için gübreleme konusuna özellikle eğilmemiz gerekiyor. Nitrojen, bu konuda bizim ana maddemizdir. Bu maddenin hemen ardından ise fosfor ve potasyuma ihtiyacımız vardır. Gübreleme yapmaya başlamadan önce dikimi yaptığımız toprağın ph değerini kontrol etmeli ona uygun bir gübreleme programı çıkarmalıyız. İlk olarak başvurmamız gereken gübre çeşidi organik gübrelerdir. Ancak organik gübreleme yapamayacağımız durumlarda yeşil gübre uygulanabilir.

TOZLANMA:

Antep fıstığı ağacında erkek ağaçların çiçeklerinde oluşan polenler sadece rüzgar yoluyla tozlaşarak dişi ağaçlara taşınabilir. Böcekler ve arılar polenlerin taşınmasında bize yardımcı olmazlar. Antep fıstığı ağacının diğer ağaçlardan farkı önce erkek ağacın çiçek açmaya başlamasıdır. Bu da bazı senelerde büyük miktarda polenin henüz dişiler çiçek açmamışken kaybolmasına neden olabilmektedir. Üstelik tozlanma döneminde rüzgarsız ve yağmurlu havalar hüküm sürüyorsa o sene doğal tozlaşma oldukça zorlaşır. Böyle durumlar için yapay tozlanma uygulanması kullanılabilir.

Erkek ağacın polenleri tülbent benzeri bir araçla toplandıktan sonra muhafıza edilerek, dişi ağaçların çiçek açma dönemlerinde özel püskürtücüler yardımıyla bahçeye saçılarak tozlanma işlemi yapay bir şekilde yapılabilmektedir. Ancak unutmamız gereken şeyse bütün bu işlemin bir uzman tarafından dikkatlice yapılması gerektiğidir. Yoksa ertesi senelerde çok büyük bir verim kaybı yaşanabilir.

Antep Fıstığı Ağacı Nasıl Budanır?

Antep fıstığı ağacı, diğer meyve ağaçlarına göre budama işlemine daha az ihtiyaç duyar. Ancak yine de mutlaka ağaçları ilk veya ikinci yıllarında budamamız gerekir. Öte yandan olgun ağaçları da şekillerini koruyabilmeleri için hasadı kolaylaştıracak şekilde budamak oldukça yararlıdır. Böylece olgun ağaçların daha iyi havalandırılması ve güneşten yararlanmaları sağlanır. Ayrıca yine olgun ağaçlarda budama yöntemiyle kırılmış, zayıf ve hastalıklı kısımlar çıkarılarak ağacın güçlenmesi sağlanır.

ZARARLILARDAN KORUNMA:

Antep fıstığı ağacının zararlılardan korumak istiyorsak öncelikle sulama konusuna özellikle dikkat etmemiz gerekmektedir. Çünkü ağaca ulaşabilecek zararlılar sulama yoluyla çok uzaklardan bile taşınabilmektedir. Ağaçları dikeceğimiz bahçede daha önce farklı türden bitkiler yetiştirilmişse toprağın en az dört yıl süreyle nadasa bırakılması da tavsiye edilmektedir.

Antep Fıstığı Hasatı

Bütün aşamaları özenle geçtikten sonra sonunda hasat zamanı gelip kapımızı çaldı. Peki meyvenin tam olarak toplanmaya hazır olduğundan nasıl emin olabiliriz? Meyvenin dış kabuğu saydamlıktan matlığa dönüşünce ve kırmızı kabuk yumuşayarak sert kabuktan kolayca ayrılmaya başladığında ağacımız hasada hazır demektir. Antep fıstığı salkımları elle toplanmaktadır. Önce ağacın altı temizlenir, ve toprağa düşen meyveler toplanarak işe başlanır. Salkımı salkım eğiminin ters yönünde ve dalla birleştiği yerden koparmak gerekir. Meyvelerin teker teker toplanıp salkımın ağaçta bırakılması tavsiye edilmez.